راهکارهای جبران ناترازی گاز

برای جبران ناترازی قریب الوقوع. افزایش تولید، بهره‌گیری از انرژی‌های جایگزین، افزایش بهره‌وری و افزایش قیمت مهم‌ترین راهکارهای موجود هستند.

با تغییر روزانه فناوری و پیشرفت فناوری‌های کارآمد در بخش بهره‌وری از ظریق اجزای استانداردها و هم‌چنین تغییر فرهنگ در نحوه مصرف انرژی، می‌توان مصرف را تا حدی کنترل کرد. استفاده از راهکارهایی مانند پنجره‌های عایق دوجداره در ساختمان‌ها و ایجاد بهره‌وری در بخش صنعت کاهش مصرف را در پی خواهد داشت. بر اساس ترازنامه هیدروکربوری، سالانه بیش از 500 میلیون بشکه نفت خام معادل تلفات انرژی در بخش صنعت وجود دارد که 60 درصد آن در نیروگاه‌ها رخ می‌دهد. سوخت عمده نیروگاه‌ها گاز است و افزایش بهره‌وری آن‌ها موجب کاهش تلفات قابل توجهی در مصرف گاز خواهد شد. وضع قوانین و مقررات توسط سیاست‌گذار، اقتصادی بودن طرح‌های کاهش مصرف انرژی، تخصیص بهینه منابع به طرح‌های بهینه‌سازی انرژی و کمک به اجرای آنها را تضمین خواهد کرد. در برنامه هفتم توسعه پیش بینی شده است از محل کاهش مصرف نهایی از طریق اجرای طرح های بهینه سازی مصرف سوخت، معادل 625 هزار بشکه نفت خام در روز صرفه‌جویی ایجاد شود.

یکی از راه‌های جبران ناترازی در فصل‌های سرد سال، ذخیره گاز در ساختارهای زیرزمینی جهت استفاده و دسترسی راحت‌تر و ارزان‌تر به گاز طبیعی ذخیره شده در ایام پرمصرف است. ظرفیت ذخیره‌سازی در کشورهای اروپایی به طور میانگین 22 %از گاز مصرفی، روسیه 19 ،%آمریکا 16 %ترکیه 7 %و در ایران تنها 7.1 %است. عدم تأمین منابع مالی و نظام قراردادی نامناسب برای سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی دو عامل کلیدی در ظرفیت پایین ذخیره‌سازی ایران است. پروژها های ذخیره سازی گاز در ایران نتوانسته است موفقیت اثربخشی تاکنون به ارمغان بیاورد. در حال حاضر طرح‌های ذخیره‌سازی گاز طبیعی به منظور مدیریت اوج مصرف و رسیدن به حداقل 20 درصد سهم تولید از محل ذخیره‌سازی گاز طراحی شده‌اند.

براساس آمارهای بانک جهانی، سالانه  حدود 145 میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌ها سوزانده می‌شود. ایران با 17.5 میلیارد متر مکعب حجم گاز فلررتبه سوم را پس از کشورهای روسیه و عراق به خود اختصاص داده است. هزینه فرصت فرآیند فلرینگ، پیامدهای زیست‌محیطی انتشار آالاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای و مرور الزامات بین‌المللی کاهش انتشار، ضرورت برنامه‌ریزی برای بازیابی و حذف گازهای مشعل را به روشنی بیان می‌کند.تا کنون طرح NGL سیری و طرح NGL خارک نفت فلات قاره، واحد NGL-3200  شرکت بهره‌برداری نفت و گاز اروندان و طرحNGL-3100  با ظرفیت 4.5 میلیون متر مکعب روزانه نفت مناطق مرکزی برای جمع‌آوری گازهای مشعل اجرا شده‌اند و طرح‌های دیگری نیز در برنامه قرار دارند.

طبق آمارهای اعلام شده از سوی وزارت نیرو  ظرفیت مجموع نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی کشور حدود ۱۳۰۰۰ مگاوات است. نیروگاه های سیکل ترکیبی به دلایلی از قبیل راندمان بالاتر، طول عمر بیشتر، هزینه تولید برق از نظر تئوریک بر نیروگاه های گازی ارجحیت دارند. توسعه صنعتی و نیز رشد جمعیت نیاز کشور به احداث نیروگاه های جدید را افزایش داده و تامین مالی مورد نیاز دولت را ناگزیر به سمت ب تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی سوق می‌دهد. هزینه تولید برق نیروگاه سیکل ترکیبی به طور متوسط (برای ظرفیت های متوسط) حدود ۵ الی ۱۵ درصد در هر کیلووات ارزانتر از نیروگاه های معمولی می باشد.

به طور متوسط عمر مفید نیروگاه‌های حرارتی ۳۰ سال بوده و هزینه احداث هر کیلووات نیروگاه سیکل ترکیبی حدود ۶۰۰ یورو است. هم اکنون ۴۲ هزار و ۷۲۹ مگاوات نیروگاه حرارتی با عمر کم‌تر از ۲۰ سال، حدود ۲۰ هزار و ۹۶ مگاوات با عمر بین ۲۰ تا ۴۰ سال و ۳۴۶۶ مگاوات نیروگاه با عمر بالای ۴۰ سال در کشور وجود دارد.

با وجود هدفگذاری قانون هدفمندی برای افزایش قیمت گازطبیعی، به دلیل کسری منابع این قانون، آنچه از درآمدهای فروش داخلی گاز سهم صنعت گاز شده است، در طی سال‌های پس از اجرا، به طور کلی کاهش یافته است. به طوریکه درآمد این شرکت از فروش هر متر مکعب گاز از 100 تومان در سال 89 به 58 تومان در سال 99 رسیده است. این افت درآمدها موجب کاهش منابع سرمایه‌ای صنعت گاز شده که اثر بلندمدت آن در سرمایه‌گذاری ناکافی در پروژه‌هایی نظیر نگهداشت تولید و ذخیره‌سازی گاز، دیده خواهد شد.. افزایش قیمت می‌تواند گزینه مناسبی برای کنترل رشد افسارگسیخته مصرف گاز باشد.

بر اساس برنامه‌های وزارت نفت، برای افزایش تولید نفت و گاز تا سال 1408 حدود 160 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. طی این برنامه‌ها امید است تولید نفت از 4 میلیون بشکه به 5.7 میلیون بشکه در روز و تولید گاز از 1000 میلیون متر مکعب به 1500 میلیون متر مکعب در روز برسد. علاوه بر این برای افزایش تولید گاز و جبران بخشی از کسری، نیاز به سرمایه‌گذاری در توسعه میادین جدید نیز وجود دارد. وزارت نفت ایران اولویت‌های خود برای توسعه میادین جدید اعلام کرده است. توسعه این میادین 16.6 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. 

برای حفظ و نگهداشت تولید پارس جنوبی انجام عملیات تعمیری بر روی حدود 50 حلقه چاه، حفاری 35 حلقه چاه infill در فازهای یک، دو، سه، چهار، دوازده و نوزده در دستور کار شرکت نفت و گاز پارس قرار دارد. این پروژه‌ها بالغ بر 1.5 میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت.  برای حل مشکل افت فشار نصب کمپرسور در دریا یا خشکی نیز مد نظر قرار داده شده است. هم چنین دولت به شرکت های فعال در صنایع پایین دست نفت و گاز و سایر صنایع انرژی بر این امکان را داده است که به منظور تامین خوراک پایدار گاز با سرمایه گذاری در توسعه میادین گاز ورود نمایند.

به گزارش سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر  و بهره‌وری انرژی برق در سال 97، به طور میانگین ماهانه 80 میلیون کیلووات ساعت برق تجدیدپذیر تولید شده است که منجر به صرفه‌جویی ماهانه 25 میلیون مترمکعب گاز طبیعی شده است.

ایجاد عدالت اجتماعی در دسترسی به انرژی و امنیت انرژی در سایه گسترش انرزی‌های تجدیدپذیر مقدور خواهد شد. ایران پتانسیل‌های خوبی در زمینه انرژی های بادی و خورشیدی دارد. باید توجه داشت ساختار مالی در انرژی‌های تجدیدپذیر با تولید انرژی فسیلی متفاوت است. فرآیند توسعه در انرژی‌های تجدیدپذیر دارای هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه بالایی بوده و در مقابل هزینه تعمیر و نگهداری در آنها پایین است.