آشنایی با مفهوم اندیشگاه‌ها

اندیشکده و اندیشگاه معادلی است که برای اصطلاح “Think Thank” استفاده شده، هر چند عباراتی چون مخزن فکر، اتاق فکر یا کانون تفکر نیز بکار برده شده است.اندیشکده و اندیشگاه موسسه یا سازمانی است که ایده ها یا مشاوره هایی را بر اساس کنش جمعی در مورد مسایل سیاسی، تجاری، اجتماعی، نظامی و غیره ارائه می کند. این نوع کانون فکر بر حسب تعریف آن در فرهنگ لغات آکسفورد عبارتست از “موسسه یا سازمان تحقیقاتی که ایده ها و مشاوره هایی را حول مسائل سیاسی، تجاری یا نظامی ارائه می کند و غالبا در ارتباط کاری با موسسات و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی است. همچنین در تعامل با نظریه پردازان، صاحب نظران و تحلیل گران می باشد”. همچنین بر اساس تعریف ارائه شده توسط گودمن:  ” سازمانی است که تحقیقات مورد نیاز برای دستیابی به راه حل های مناسب برای موضوعات و مسائل مهم و پیچیده را از طریق برقراری ارتباطات و تعاملات موثر مابین صاحب نظران، خبرگان و دانشمندان حمایت و سازماندهی می کند.”

در بعضی از کشورها (بخصوص در ایالات متحده آمریکا) در قالب سازمان های تحقیقاتی در حوزه سیاست عمومی نقش عمده‌ای در سطح ملی ایفا می کنند. به طوری که با انجام تحقیقات مرتبط از سیاستگذاری های نهادهای دولتی پشتیبانی می کنند. در این راستا جیمز مکگانن اندیشگاه را در قالب “سازمان هایی که به تولید پژوهش سیاست محور، تجزیه و تحلیل و مشاوره در مورد مسائل بین المللی و منطقه ای در راستای توانمند سازی سیاستگذاران و عموم به منظور اتخاذ تصمیمات آگاهانه” تعریف می کند. متعاقبا کاربرد این مفهوم در حوزه های اقتصادی، از جمله برای یافتن بازارهای مناسب برای فعالیت های اقتصادی، توسعه یافته است.

واژه اتاق فكر براي اولين بار به طور رسمي در ايالات متحده آمریکا و در خلال جنگ جهاني دوم مطرح شد. با گذشت زمان كاربرد اين اصطلاح نيز گسترده‌تر شد و حوزه معنايي وسيع‌تري را در برگرفت. نسل اول ایده اتاق‌هاي فكر در آمریکا، موسسات مطالعاتي و تحقيقاتي بودند كه در اوایل قرن بیستم با هدف انجام پروژه‌هاي آكادميك، تربيت نخبگان سياسي و جهت دهي غيرمستقيم سياست‌هاي دولت شكل گرفتند. نسل دوم اتاق‌هاي فكر در ايالات متحده تقريبا همزمان با پايان جنگ جهاني دوم پا به عرصه وجود نهادند. جهت‌گيري اين اتاق‌هاي فكر با توجه به شرايط جديد بين‌المللي (ظهور ابر قدرت‌هاي جديد و ….) بسيار متفاوت با نسل اول اتاق‌هاي فكر بود. شركت RAND طرف قرارداد نيروي هوايي ارتش ايالات متحده آمریکا (1948) و موسسه Urban Institute نمونه‌هايي از اتاق‌هاي فكر نسل دوم ايالات متحده مي‌باشند.

نسل سوم اتاق‌هاي فكر تقريبا تحولي عظيم در موسسات مطالعاتي تحقيقاتي به وجود آوردند. اين نسل از اتاق‌هاي فكر همزمان با اوج مصرف‌گرايي و سرمايه‌داري در آمريكا به وجود آمدند. تلاش عمده اين نسل از اتاق‌‌هاي فكر، يافتن بازار مناسب براي محصولات بود. مركز مطالعات ‌استراتژيك و بين‌المللي (CSIS) و همچنین بنياد هريتج نمونه‌هايي از اتاق‌هاي فكر نسل سوم آمريكا مي‌باشند.